Czasopismo „Cistercium Mater Nostra. Tradycja — Historia — Kultura” powstało w 2007 r. z inicjatywy cystersów mogilskich i grona krakowskich historyków oraz historyków sztuki i architektury zajmujących się dziejami „szarych mnichów”. U podstaw tego zamysłu leżało głębokie przekonanie, że ideał Cîteaux, duch św. Benedykta i św. Bernarda z Clairvaux oraz wartości teologiczne i kulturalne, jakie Zakon Cysterski wypracował przez ponad dziewięćset lat swojego istnienia, pozostają nadal aktualne, zarówno w wymiarze lokalnym, jak i europejskim. Dziś owa spuścizna jest świadkiem niezmazywalnej chrześcijańskiej tożsamości naszego kontynentu i czytelnym znakiem jego duchowej i kulturowej jedności.
Jesteśmy przekonani, że to wspaniałe dziedzictwo należy nie tylko poznawać i chronić, ale także rozwijać i nieustannie uaktualniać. Ideał cysterski wyrósł bowiem w konkretnej rzeczywistości chrześcijaństwa XI–XII w., zachował swoją nośność przez kolejne stulecia i fascynuje aż po dziś dzień. Najpiękniejszym dowodem na to są obecnie istniejące klasztory cystersów i cystersów ściślejszej obserwancji, czyli trapistów. Budzą się też nowe powołania. Dynamicznie funkcjonują liczne środowiska lokalne będące kustoszami miejsc cysterskich i pocysterskich. Są one krzewicielami wiedzy o opactwach i zaczynem nowych inicjatyw kulturalnych oraz turystycznych. Szczególną rolę w ich integracji odgrywa Szlak Cysterski i jego Rada Koordynacyjna. Nie ustaje wreszcie zainteresowanie badawcze cystersami wśród naukowców, choć dziś — być może tylko przejściowo — badania te nie mają takiego rozmachu jak niegdyś. W Polsce największe zasługi ma w tej mierze Zespół do Badań nad Historią i Kulturą Cystersów przy Instytucie Historii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz środowiska naukowe lubelskie i wrocławskie.
W naszym przekonaniu należy koniecznie integrować wszystkie aspekty funkcjonowania dziedzictwa cysterskiego: religijne, naukowe, kulturalne, regionalne oraz turystyczne. Dobrą płaszczyzną ku temu wydał się nam periodyk o tematyce cysterskiej, którego w Polsce dotąd brakowało, mimo że tego typu czasopisma istnieją w wielu krajach: Austrii, Francji, Hiszpanii, Niemczech, Włoszech i USA.
Powołanie nowego pisma, a jeszcze bardziej jego utrzymanie i rozwój jest zadaniem tyleż ambitnym, co trudnym. Wyrasta jednak z pasji i chce odwoływać się do pasji wszystkich, którym drogie są dzieje i przyszłość Zakonu Cysterskiego. Rocznik ten chce być narzędziem, dzięki któremu można by na bieżąco publikować nowe rozprawy, komunikaty, wyniki wykopalisk i prac konserwatorskich, poczynania środowisk lokalnych, omawiać literaturę naukową i popularnonaukową, sygnalizować nowe zagadnienia, a także krystalizować nowe programy badawcze. Przy dbałości o merytoryczny poziom tekstów, pismo to chce pozostać otwarte na Autorów wszystkich specjalizacji i ośrodków. Przez stałą zaś współpracę z uczonymi z zagranicy mamy nadzieję nadawać wszelkim studiom szeroki, powszechny i ogólnozakonny kontekst.
Z tych dążeń zrodziła się idea, aby w miarę możliwości przygotowywać tomy o charakterze monograficznym, których trzon będzie się ogniskował wokół wybranego zagadnienia. Każdy tom będzie jednak również zawierał dział komunikatów i prac drobnych oraz duży dział recenzyjny.
Zapraszamy więc wszystkich do lektury „Cistercium Mater Nostra” i do współtworzenia tego periodyku poprzez publikowanie swoich rozpraw, studiów i recenzji. Oby to dzieło przyniosło dobry i obfity owoc.
O. dr Piotr Chojnacki OCist
opat mogilski
opat prezes Kongregacji Polskiej Zakonu Cysterskiego